Nie warto być dogmatycznym
Program 10. edycji Festiwalu Goldbergowskiego
Artur Czerwiński: Lada chwila początek 10. edycji Festiwalu Goldbergowskiego. W Gdańsku – mieście Goldberga, to wielkie muzyczne święto i wydarzenie o wyjątkowej randze artystycznej. W tym roku usłyszymy sześć nadzwyczajnych koncertów. Patron Festiwalu zostanie przywołany dwukrotnie: najpierw klawesynista Mahan Esfahani wykona Wariacje Golbergowskie Bacha (sobota, 29.08), potem zespół Musica Alta Ripa zaprezentuje utwory kameralne gdańszczanina (piątek, 04.09). Czego spodziewa się Pani po występie irańskiego klawesynisty? Czym nas zaskoczy?
Dr hab. Alina Ratkowska*: Przede wszystkim spodziewam się żywiołowości. Myślę, że właśnie tym ten młody przecież muzyk w zawrotnym tempie zdobywa publiczność na całym świecie i liczne nagrody. Co ciekawe Esfahani kształcił się między innymi u czeskiej klawesynistki Zuzany Růžičkovej – emerytowanej pani profesor, ale może to właśnie dało mu przewagę i pozwoliło wybić się ponad klawesynistów jego pokolenia.
https://www.youtube.com/watch?v=sjHPg4N_SvI
Mahan Esfahani working on Bach's Prelude & Fugue in D minor at Aldeburgh Music Jeżeli masz problem z "odpaleniem" filmu, kliknij tutaj.
Lista nagród i wyróżnień, które już zgromadził ten 31-letni muzyk jest imponująca. O jego koncertach i płytach piszą wszystkie ważne magazyny muzyczne na świecie. Do Gdańska przyjedzie prosto z prestiżowego Festiwalu w Sablé.
Tak i będzie to jego pierwszy występ w Polsce.
W tym roku będziemy mieli szczególną okazję posłuchać utworów kameralnych Goldberga. Czy będą one wykonywane na Festiwalu po raz pierwszy?
Na jednej z pierwszych edycji Festiwalu wystąpił zespół, który i w tym roku do nas przyjedzie – Arte Dei Suonatori i włączyli oni wtedy niektóre z tych kompozycji do programu swojego koncertu. Po raz pierwszy będziemy za to gościć i słuchać tej muzyki w wykonaniu zespołu Musica Alta Ripa. Przekonała mnie ich interpretacja i to, że oni sami z siebie odszukali te utwory i włączyli je do swojego repertuaru już 20 lat temu! Nie jest to muzyka popularna, po którą muzycy często sięgają. Utworów kameralnych Goldberga pozostało niewiele i w zasadzie mieszczą się w ramach czasowych jednego koncertu. Część tego rodzaju kompozycji kompozytor sam zniszczył, a inne uległy zniszczeniu. Sama wykonywałam pracę poszukiwawczą i widziałam ich ślady w katalogach – były tam na przykład sonaty na flet z klawesynem, ale przepadły.
Poza Festiwalem Goldbergowskim chyba nie ma innych okazji, żeby słuchać w Gdańsku muzyki Goldberga?
Chyba rzeczywiście nie ma. Ale nawet jeśli chodzi o Wariacje Golbergowskie Bacha, to poza Festiwalem rzadko je tu słyszymy.
Gdy muzycy Musica Alta Ripa dowiedzieli się, że w Gdańsku odbywa się festiwal pod patronatem Goldberga, bardzo chcieli tu przyjechać. Cieszę się, że w tym roku udało nam się zgrać terminy. I co ciekawe, zaproponowali, żeby program koncertu uzupełnić dwoma utworami innego ucznia Bacha – Johanna Gottfrieda Müthela. To będzie bardzo ciekawe zestawienie.
W tym roku o raz pierwszy na Festiwalu wystąpi także słynny czeski zespół Collegium 1704 (sobota, 05.09), w programie Zelenka i Bach .
Tak, ten zespół jest teraz ogromnie popularny. Przyjadą do nas z poszerzonym składem wokalnym. Bardzo ich cenię między innymi za przywracanie do życia muzyki Zelenki – to jest priorytetowy obszar ich działalności. W tym repertuarze są ekspertami i ustalają standard wykonawczy.
https://www.youtube.com/watch?v=nwI5nPDwp1M
Bach & Zelenka: Jan Dismas Zelenka: "Te Deum" [ZWV 146] - Collegium 1704/ Luks (20.08.11) (1of2) Jeżeli masz problem z "odpaleniem" filmu, kliknij tutaj.
Ale nie boją się porównań i w Gdańsku obok jego Responsoria pro hebdomada sancta wykonają świetnie znane utwory Bacha.
Bardzo jestem ciekawa tego koncertu również ze względu na akustykę tego miejsca. Koncert odbędzie się w prezbiterium z muzykami ustawionymi bliżej publiczności. Dla koncertu wokalnego to wyjątkowo dobre akustycznie rozwiązanie.
I będzie okazja do porównań z gdańskim zespołem wokalno-instrumentalnym – Goldberg Baroque Ensemble (niedziela, 30.08).
Jest pewna cecha wspólna między tymi zespołami. Oba przywracają publiczności utwory niesłusznie zapomniane, prezentują je na koncertach i nagrywają na płyty. W tym roku koncert Goldberg Baroque Ensemble będzie anonsował kolejną płytę i usłyszymy zupełnie nowe utwory. Festiwal jest tu ważnym partnerem projektu fonograficznego. Inaczej bardzo trudno byłoby finansowo podołać nagraniu płyty w bardzo bogatej obsadzie wokalnej i instrumentalnej, a muzyka gdańska była pisana „na bogato”.
https://www.youtube.com/watch?v=EyL-TPNAfak
Goldberg Baroque Ensemble na Festiwalu Goldbergowskim Jeżeli masz problem z "odpaleniem" filmu, kliknij tutaj.
Jednym z solistów występujących z Goldberg Baroque Ensemble będzie dobrze znany w Gdańsku tenor Georg Poplutz. Jego recital otworzy też tegoroczny Festiwal. Wykona Die Schöne Müllerin Schuberta w aranżacji na tenor i 2 gitary (piątek, 28.08). Zastąpienie fortepianu gitarą jako instrumentem akompaniującym, to pomysł zaczerpnięty z XIX wieku. Obecnie takie wykonania należą do rzadkości.
Tak, ale w XIX wieku ta tradycja była bardzo żywa. Jakiś czas temu zajmowałam się elbląskim kompozytorem i wiolonczelistą Johannem Benjaminem Großem. Sądząc po samych afiszach jego koncertów, taka praktyka transkrypcji partii fortepianowej na gitarę była bardzo powszechna. Dlatego propozycja wykonania Die Schöne Müllerin z dwiema gitarami wydała mi się bardzo interesująca. Myślę, że osobom, które są ciekawe niecodziennych rozwiązań, ten koncert dostarczy wielu wrażeń i ukaże nowe walory utworu w warstwie instrumentalnej.
Ostatni wieczór Festiwalu to występ Arte Dei Sunatori z solistką Petrą Somlai (niedziela, 06.09). Najsłynniejszy polski zespól muzyki dawnej, rozpoznawany i doceniany także poza granicami naszego kraju wystąpi z programem, który mnie zaskoczył. Wykonają utwory kameralne m.in. Mozarta i Beethovena.
To była propozycja Zespołu. Bardzo chcieli wystąpić z – podkreślmy – fortepianistką – Petrą Somlai, z którą od ponad roku świetnie im się współpracuje. To będzie gratka dla nas wszystkich, gdyż będzie to pierwsza na naszym Festiwalu prezentacja historycznego pianoforte.
https://www.youtube.com/watch?v=07qA9n4bwDI
TRAILER - Royal Recorder Concertos - Bolette Roed and Arte dei Suonatori Jeżeli masz problem z "odpaleniem" filmu, kliknij tutaj.
Wszystkie instrumenty, które usłyszymy na festiwalu to albo instrumenty dawne, albo ich kopie. Dlaczego? Ciągle jeszcze spotykam się z taką opinią nawet wśród muzyków i czołowych organizatorów życia muzycznego w Gdańsku, że muzykę np. Bacha lub Handla nie tylko należy, ale wręcz trzeba wykonywać na instrumentach współczesnych.
Cóż, mam inne zdanie... Choć nigdy nie będę za wykonawstwem muzyki dawnej tylko na instrumentach historycznych, bo przekonują mnie też interpretacje muzyków grających na instrumentach, które akurat im są najbliższe. Uważam, że instrument to jest tylko medium do przekazu. Ważniejsze jest kto, a nie na czym gra. Nie zgodziłabym się na to, żeby rodzaj instrumentu był kluczem w doborze artystów.
Na Festiwalu pojawiali się też muzycy, którzy prezentują zupełnie inny nurt. Był Dan Tepfer, który z jednej strony jest fantastycznym pianistą klasycznym, ale też dobrym jazzmanem i jego połączenie muzyki jazzowej z klasycznymi Wariacjami Goldbergowskimi było dla mnie poruszające, powiedziałabym nawet – powalające. I to chyba było jedno z najpiękniejszych wykonań Wariacji, jakie słyszałam.
A myślałem, że Pani jako klawesynistka zawsze będzie broniła tego oryginalnego wykonania.
Nie, mi czasem też wykonania klawesynowe nie bardzo odpowiadają. Sama jestem gotowa zaakceptować różne wykonania. Nie warto być dogmatycznym, bo to ludzi bardzo ogranicza.
Poziom artystyczny Festiwalu Goldbergowskiego od lat jest "eksportowy" - przyjeżdża tu wielu gości z Polski i z zagranicy.
Tak, sama to zauważam i skalą tej turystyki kulturalnej jestem zaskoczona.
O randze Festiwalu świadczy również współpraca z Programem Drugim Polskiego Radia, który od lat transmituje te koncerty.
Szczególnie cieszy mnie w tym roku transmisja koncertu Goldberg Baroque Ensemble z muzyką gdańską. To pokazuje, że doceniane jest wykonanie i interpretacje, ale też jeśli nie pokaże tego Polskie Radio, to na kogo jeszcze moglibyśmy liczyć? Z resztą byliśmy chyba pierwszym wydarzeniem z kręgu muzyki klasycznej, które kilka lat temu przyciągnęło Polskie Radio do Gdańska. Na pewno jest to bardzo nobilitujące i bardzo cieszę się z tej współpracy.
_____________
*Dr hab. Alina Ratkowska - pomysłodawczyni i dyrektorka Festiwalu Goldbergowskiego. Zdobyła I nagrodę (ex aequo) Międzynarodowego Konkursu Klawesynowego im. Paoli Bernardi w Bolonii w 2005 roku. Jest adiunktem Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. W 2002 roku uzyskała dyplom Scholi Cantorum Basiliensis – Wyższej Szkoły Muzyki Dawnej w Bazylei w klasie, którą prowadził Andrea Marcon. W 1999 ukończyła z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. F. Chopina w Warszawie, w klasie prof. Leszka Kędrackiego. Jest absolwentką studiów podyplomowych Politechniki Gdańskiej w 2009 roku. W 2009 otrzymała stopień doktora sztuki muzycznej przyznany przez Uniwersytet MuzycznyFryderyka Chopina w Warszawie. W roku 2014 otrzymała stopień doktora habilitowanego przyznany przez Akademię Muzyczną im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W 2009 i 2013 roku została wyróżniona przez czytelników Gazety Wyborczej nagrodą „Sztorm Roku„. W 2008 otrzymała nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska dla Młodych Twórców Kultury. Była stypendystką Ministra Kultury i Sztuki, Marszałka Województwa Pomorskiego, Fundacji Kultury i wielu innych zagranicznych fundacji. W 2003 roku uzyskała III nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Muzyki Dawnej „Van Vlaanderen” w Brugii (Belgia), z kierowanym przez siebie zespołem Esperanto.
Współpracuje z Goldberg Baroque Ensemble, specjalizującym się w wykonawstwie muzyki zachowanej w zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN. Z zespołem tym dokumentuje muzykalia w serii „Muzyczne dziedzictwo Miasta Gdańska” (DUX, Sarton). W latach 2011-2014 prowadziła poznański zespół wokalno-instrumentalny „Musica Maxima”. Dużą część działalności poświęca również wykonawstwu współczesnej muzyki pisanej na klawesyn. W 2010 roku ukazała się jej debiutancka solowa płyta z Wariacjami Goldbergowskimi J. S. Bacha (Sarton), która w 2011 otrzymała dwie nominacje do nagrody fonograficznej „Fryderyk”. W czerwcu 2012 ukazała się jej płyta z trzema koncertami klawesynowymi Johanna Jeremiasa du Graina, zmarłego w 1756 roku gdańskiego kompozytora i organisty. Obecnie zatrudniona na stanowisku adiunkta w Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie prowadzi klasę klawesynu.
