Yahya Hassan z Danii, Lidija Dimkovska z Macedonii, Daniel Jonas z Portugalii, Siergiej Stratanowski z Rosji, Anna Blandiana z Rumunii, Anikó Polgár z Węgier i Vanni Bianconi z Włoch, to poeci i poetki nominowani do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska „Europejski Poeta Wolności” w 2016 roku. Twórców wybrało Jury Nagrody w nieco odmienionym składzie: Krzysztof Czyżewski, Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński, Zbigniew Mikołejko, Krzysztof Pomian, Stanisław Rosiek i Olga Tokarczuk.
W marcu 2014 roku, podczas III edycji Festiwalu „Europejski Poeta Wolności”, którą za tom „Kanapa na rynku” wygrała Dorta Jagić z Chorwacji, wylosowanych zostało siedem krajów, które stały się bohaterami - tematami następnej, IV edycji projektu. Są to Dania, Macedonia, Portugalia, Rosja, Rumunia, Węgry, Włochy i poeci pochodzący z tych krajów. Tłumacze literatury pięknej specjalizujący się w wybranych obszarach językowych zostali zaproszeni do zgłaszania kandydatur poetów z tych krajów. Spośród zgłoszeń, Jury w składzie: Krzysztof Pomian (Przewodniczący), Krzysztof Czyżewski, Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński (Sekretarz Jury), Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Olga Tokarczuk wybrało siedmiu poetów nominowanych do IV edycji Nagrody „Europejski Poeta Wolności”:
- Yahya Hassan (Dania) – za tom „Yahya Hassan. Digte” (2013), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Yahya Hassan. Wiersze”, przekład Bogusława Sochańska,
- Lidija Dimkovska (Macedonia) – za tom „pH Neutralna za životot i smrtta” (2009), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Obojętna na życie i śmierć”, przekład Danuta Cirlić-Straszyńska,
- Daniel Jonas (Portugalia) – za tom „Passageiro Frequente” (2013), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Częsty przechodzień”, przekład Michał Lipszyc,
- Siergiej Stratanowski (Rosja) – za tom „Graffiti” (2011), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Graffiti”, przekład Adam Pomorski,
- Anna Blandiana (Rumunia) – za tom „Patria mea A4” (2010), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Moja ojczyzna A4”, przekład Joanna Kornaś-Warwas
- Anikó Polgár (Węgry) – za tom „Régésznő körömcipőben” (2009), tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Archeolożka w czółenkach”, przekład Anna Górecka,
- Vanni Bianconi (Włochy) – za tom „Il passo dell'uomo” (2012), przekład Joanna Wajs.
Yahya Hassan, urodzony w Danii Palestyńczyk, jest najmłodszym z dotychczas nominowanych do Nagrody twórców. Debiutował w 2013 roku w wieku 18 lat, tomem „Yahya Hassan. Digte”, który rozszedł się w Danii nakładem stu tysięcy egzemplarzy. Zgłaszająca jego kandydaturę tłumaczka – Bogusława Sochańska napisała w uzasadnieniu: - Bezkompromisowo i bezpardonowo podejmuje on tematy zniewolenia w rodzinie, przemocy domowej i hipokryzji dorosłych w kontekście religijnym, dając zarazem obraz życia w emigranckim getcie, którego mieszkańcy cynicznie wykorzystują dobrodziejstwa państwa opiekuńczego i nie zezwalają swoim dzieciom na pełną integrację z duńskim społeczeństwem, czego skutkiem jest ich marginalizacja i uwikłanie w świat przestępczy. Otrzymał wiele nagród,m.in.: nagrodę za debiut roku, Nagrodę Literacką tygodnika „Weekendavisen”, Nagrodę Literacką gazety „Politiken” oraz nominację do nagrody duńskiego Stowarzyszenia Bibliotek oraz do Nagrody Czytelników gazety „Berlingske Tidende”. Tom „Yahya Hassan. Digte” ukazał się już w Niemczech, wkrótce wyjdzie we Włoszech, Holandii, Norwegii i Szwecji, powstaje także przekład angielski. W 2016 roku jego poezja ukarze się również w języku polskim.
Reprezentantką Macedonii jest Lidija Dimkovska, tłumaczka, literaturoznawczyni, poetka, nominowana za tomik „pH Neutralna za životot i smrtta” (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Obojętna na życie i śmierć”). - Dimkovska jest poetką niezależną i oryginalną, skłonną do śmiałej refleksji nad sobą, twórczynią niezwykłych, zaskakujących nieraz skojarzeń i metafor. Korzysta w pełni z wolności tworzenia własnego poetyckiego świata, obejmującej również zagadnienia formy, a przejawia się to m.in. w nowym rozumieniu nazw gatunkowych, na przykład „poemat, czyli dłuższa ballada”, jak choćby w utworze pod nieco przekornym tytułem „Ballada ars-poetycka” albo też „Ballada o uchodźcach cioci Else” - uzasadnia Danuta Cirlić-Straszyńska. Dimkovska publikuje od 1992 roku, jej poezja jest często nagradzana i tłumaczona m.in. na język angielski, niemiecki, słoweński, polski, słowacki, bułgarski i rumuński. Jej debiut prozatorski, powieść „Ukryta kamera” ukazał się w przekładzie polskim, słoweńskim i słowackim, na tłumaczenie czeka kolejna książka Dimkovskiej- „Rezerven život” („Rezerwowe życie”). Jest członkinią jury Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta.
Daniel Jonas, portugalski poeta, autor sześciu tomików, uważany przez portugalskich krytyków i czytelników za jeden z najmocniejszych, a także najbardziej oryginalnych i niezależnych głosów współczesnej portugalskiej poezji nominowany jest do Nagrody Europejski Poeta Wolności za swoją najnowszą książkę poetycką „Passageiro Frequente” (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Częsty przechodzień”). - Tomik dotyczy szeroko pojętego zagadnienia wolności – bowiem jego treść nieustannie oscyluje wokół trudnej relacji jednostki z otaczającym ją światem, kondycji człowieka walczącego o zachowanie indywidualizmu i niezależności w stale ewoluującym i często nieprzyjaznym mu środowisku - tłumaczy w rekomendacji Michał Lipszyc. Daniel Jonas pracuje także jako pedagog, dramaturg i tłumacz, koncentrując się głównie na literaturze anglo- i francuskojęzycznej.
Do Nagrody nominowany jest także poeta rosyjski – Siergiej Stratanowski z Petersburga za tom „Graffiti” (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Graffiti”). Jest jedną z najważniejszych postaci w dziejach rosyjskiego samizdatu i wspaniałej formacji tzw. kultury nieoficjalnej po roku 1968. - Niezłomny w przekonaniach poetyckich, w poglądach ideowych i w postawie politycznej, przez całe swe twórcze życie deklaruje czynnie odpowiedzialność wobec idei wolności i humanizmu, a potwierdzeniem tej deklaracji jest jego poezja, która oddziałała na wielu młodszych poetów, i działalność publiczna– uzasadnia w nominacji tłumaczący jego poezję Adam Pomorski. Stratanowski publikuje od 1968 roku, wcześniej zajmował się tłumaczeniami. Jego książki ukazały się m.in. w przekładzie na język polski i włoski. Jest laureatem m.in. Carskosielskiej Nagrody Artystycznej (1995), Nagrody im. Borisa Pasternaka (2005), Nagrody im. Nikołaja Gogola (2010), Nagrody im. Andrieja Biełego (2010), Nagrody im. Giuseppe Carducciego (2011, Pietrasanta we Włoszech), Nagrody VIII Międzynarodowego Biennale Poetów „Żywa legenda” (2013, Moskwa), członkiem Związku Pisarzy Sankt-Petersburga (1999), Rosyjskiego PEN Clubu (2001) i stypendystą Fundacji im. Josifa Brodskiego (2000).
Wśród nominowanych jest również pisarka zaangażowana w walkę o równość obywatelską w Rumunii - Ana Blandiana (właśc: Otilia Valeria Coman Rusan). Przed 1989 rokiem dysydentka, obrończyni praw człowieka, bezpośrednio i publicznie sprzeciwiająca się Ceauşescu, za co jej książki były zakazane i usunięte z bibliotek. - W opublikowanym w 2010 r. tomie „Patria mea A4” (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Moja ojczyzna A4”) poetka dochodzi swojej poetyckiej tożsamości, naznaczonej piętnem własnego losu, pojmowanego jako poświęcenie się dla poezji, ale także dla prawdy i sprawiedliwości. Ana Blandiana reprezentuje archetyp pisarza, którego życie i twórczość stały się wyobrażeniem losu zbiorowości. Jej pisanie jest formą sprzeciwu wobec braku sensu w otaczającym święcie i wobec wszystkich mechanizmów, które w sposób systematyczny zniewalają i unicestwiają jednostkę – napisała w uzasadnieniu tłumaczka Joanna Kornaś-Warwas. Ana Blandiana jest najbardziej rozpoznawaną na świecie rumuńską poetką, jej twórczość tłumaczona jest na co najmniej 24 języki obce. Została wyróżniona wieloma nagrodami, mi.in Nagrodą Związku Pisarzy Rumuńskich za poezję (1969), Nagrodą Akademii Rumuńskiej za poezję (1970), Nagrodą Stowarzyszenia Pisarzy Rumuńskich w Bukareszcie za prozę (1982), Nagrodą im. Herdera (1982 i 1988), Nagrodą „Opera Omnia” (2001), Nagrodą Vilenica (2002).
Anikó Polgár, węgierska pisarka mieszkająca w Słowenii nominowana została przez tłumaczkę Annę Górecką za tom "Régésznő körömcipőben" (tytuł roboczy polskiego tłumaczenia: „Archeolożka w czółenkach”). W swojej poezji skupia się przede wszystkim na wspólnotowym doświadczeniu kobiet, o którym mówi, odwołując się do mitologii greckiej i rzymskiej. Jej pozbawione zadęcia, nasycone ciepłą ironią, w większości zabawne, a przy tym śmiałe wiersze są głęboką, acz lekko i z wdziękiem sformułowaną, refleksją nad istotą ludzkiej godności i wolności.
Włochy reprezentuje Vanni Bianconi - poeta małych obczyzn, który porusza w swoich wierszach problem emocjonalnego i językowego wykorzenienia, lingwistycznej emigracji, często ukazane na tle niełatwej europejskiej historii najnowszej. Laureat nagrody Leona Schillera (2009) za pierwszy tom swojej poezji „Ora prima. Sei poesie lunghe”, w którym poświęca wiersz m.in. wojnie w Bośni i Hercegowinie. Do Nagrody Europejski Poeta Wolności nominowany za tom „Il passo dell'uomo” (2012) przez tłumaczkę Joannę Wajs. Jest twórcą literacko-translatorskiego festiwalu Babel i współpracownikiem wielu wydawnictw szwajcarskich oraz włoskich, tłumaczem z angielskiego, francuskiego i włoskiego.
Wszystkie tomiki nominowane do Nagrody zostaną opublikowane w specjalnej dwujęzycznej serii wydawniczej (każda z książek będzie zawierać oryginalną wersję językową i przekład polski). Seria ukaże się w 2015 roku nakładem Instytutu Kultury Miejskiej i wydawnictwa Słowo/Obraz Terytoria. Przyznanie Nagrody będzie miało miejsce w Gdańsku w marcu 2016 roku podczas IV edycji Międzynarodowego Festiwalu Literatury "Europejski Poeta Wolności".
O Nagrodzie „Europejski Poeta Wolności”
Idea konkursu zrodziła się w związku ze staraniami Gdańska o zdobycie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 roku. Celem Nagrody jest wyróżnienie i promocja zjawisk poetyckich, które podejmują jeden z najistotniejszych dla współczesności tematów - temat wolności, a jednocześnie charakteryzują się wybitnymi wartościami artystycznymi. Laureatem Nagrody, w wysokości 100 000 PLN, może zostać żyjący poeta, pochodzący z Europy – rozumianej wg kryteriów geograficznych. Od drugiej edycji konkursu ustanowiona została Nagroda dla tłumacza w wysokości 10 000 PLN.
