Sny niedojrzałe.

Olga Jankowska

"We wnętrzu Boga żyją ludzie, i ci ludzie nawet się nie domyślają, gdzie żyją."

Kilka lat temu Iwan Wyrypajew został okrzyknięty przez krytyków głosem pokolenia. W wieku 25 lat, zainspirowany śmiercią otaczających go osób, napisał "Sny", dramat, który porusza temat destrukcyjnej pustki ludzkiego losu oraz ucieczki człowieka w świat chemicznych substancji. Tekst, który w surrealistyczny sposób przedstawił uzależnienie, wywołał ogromne dyskusje, a w szerszej perspektywie, doprowadził do usunięcia teatru Wyrypajewa z  rodzimego Irkucka.

Trójmiejski pokaz spektaklu odbył się między innymi w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie (dzień wcześniej w Świetlicy Krytyki Politycznej w Gdańsku). Otwarta przestrzeń oraz umiejscowienie widzów nad sceną, na galerii, zbudowało naturalną granicę pomiędzy aktorami a odbiorcami przedstawienia. Dystans, do którego został zmuszony widz, stworzył rodzaj hermetycznej przestrzeni, w której toczył się spektakl. Odbiorca spoglądający z góry na grę aktorów, mógł odnieść wrażenie jakby "podglądał" sny  czwórki bohaterów. Przeniesienie spektaklu do tej nietypowej przestrzeni nieteatralnej jest jego ogromną zaletą. Równie dobrze w tym miejscu odebrana została minimalistyczna muzyka Macieja Zakrzewskiego.

Od pierwszej wyliczanki, głośnej i pełnej agresywnej choreografii, scena stała się dla widza źródłem silnych emocji. Korespondując ze słowami Wyrypajewa: "Teatr to gra, uwalniamy w nim strach", reżyserowi udało się zbudować  w odbiorcach napięcie i niepokój.  Zniszczone twarze narkomanów, przedstawiane za pomocą wizualizacji (Przemysława Brynkiewicza) na ścianach białych brył, potęgowały wrażenie niecodzienności.

Pisząc debiutancki dramat, Wyrypajew zastrzegł, że "ważne jest dla niego, by sztuka pokazująca okrucieństwo, brud rzeczywistości, dawała jednak jakąś nadzieję". Cezary Iber, reżyser "Snów", przedstawiając na scenie tekst rosyjskiego dramaturga, odebrał "wiarę"  zarówno widzom jak i bohaterom. "Narkotyczne sny" aktorów, zagrane z przerażającą emocjonalnością, wzbudzały strach. Wyolbrzymienie środków pozwoliło pokazać aktorstwo pełne ekspresji i uczuć. Niestety, czasami można było odnieść wrażenie, jakby spektakl pozbawiony był osoby reżysera, prowadzącego spektakl. W literackim oryginale los bytów był układanką złożoną z elementów stopniowo odkrywanych. W spektaklu brak wyraźnej linii fabularnej wywołał nieporządek dramaturgiczny.

Cezary Iber ograniczył zarówno scenografię jak i choreografię, pozostawiając aktorom wiele przestrzeni. Przyprawiając aktorom sztuczne uszy, bardzo doslownie zilustrował zmysł słuchu, co w spektaklu było kluczem do interpretacji Wyrypajewa. Reżyser, stawiając pytanie, czy rozumiemy, co "mówi do nas rzeczywistość", zmuszał odbiorców do stawiania sobie pytań dotyczących własnych pragnień i potrzeb. Metaforyczny język, jakim posługuje się Wyrypajew, jest silnie związany z jego koncepcją teatru. Uważając, że "jest to świątynia, w której widz ma okazję dostrzec "niedostrzegalne", zajrzeć Bogu w oczy", stara się nie mówić wprost. W spektaklu jednak metafora niepotrzebnie zamieniła się w dosłowność.

Zaletą "Snów" jest sprawna gra aktorska. Występujący aktorzy w bardzo sugestywny sposób grają osamotnienie. Na wyróżnienie zasługuje w szczególności Magdalena Boć oraz  Robert Ninkiewicz, którzy stworzyli nieszablonowe postacie poszukujące piękna, miłości, wyzwolenia i Boga na drodze alternatywnego świata narkotyków.

"Sny" według Cezarego Ibera pokazują, że utalentowany reżyser posiada ogromną wyobraźnię i ciekawe pomysły tworzące jakość, która musi jeszcze trochę dojrzeć.

Sny wg tekstu Iwana Wyrypajewa, przekład: Andrzej Moskwin, reżyseria: Cezary Iber, wizualizacje: Przemysław Brynkiewicz, muzyka: Maciej Zakrzewski, obsada: Magdalena Boć, Robert Ninkiewicz, Grzegorz Sierzputowski, Małgorzata Szczerbowska. Produkcja: Fundacja Teatru BOTO. Premiera 16.12.2011 r.

Więcej o teatrze w na stronie www.pomorzekultury.pl