O dofinansowanie czasopism powinny wnioskować: samorządowe instytucje kultury (wkład własny 30%), organizacje non profit (wkład własny 20%), wydawnictwa akademickie (wkład własny 20%), podmioty prowadzące działalność w sferze kultury (wkład własny 40%). Podmioty gospodarcze też powinny mieć możliwość ubiegania się o dotacje (wówczas proponujemy większy wkład własny). Uważamy również, że warto spróbować zdefiniować co jest, a co nie jest pismem niszowym (kwestia nakładu? zasięgu?). Wyeliminuje to sytuację, w której dofinansowanie otrzymuje ogólnopolski tygodnik, będący własnością wielkiego koncernu medialnego, nie otrzymują zaś pisma niewielkie, pozbawione zaplecza finansowego i instytucjonalnego, a nierzadko ważne w swoich działkach tematycznych (twórczość ludowa, muzyka poważna itp.).
Według naszej opinii w kwestii dofinansowywania powinny być preferowane organizacje pożytku publicznego, ponieważ zapewnia to transparentność wydawanych pieniędzy – OPP mają obowiązek publicznego przedstawiania corocznych szczegółowych sprawozdań ze swojej działalności i obrotu finansowego. Nie musi to być warunek sine qua non, ale można by wprowadzić dodatkowe punkty „za OPP”.
Podmioty, które dostaną dotacje na czasopisma, powinny udostępniać numery archiwalne za darmo w Internecie po określonym czasie (np. kwartał po zakończeniu sprzedaży danego numeru).
Dotacje powinny dostawać pisma o przynajmniej dwuletnim okresie edycji, licząc od daty wydania pierwszego numeru, co zapobiegnie finansowaniu efemerycznych projektów i takich, których „przydatności” nie zweryfikowali jeszcze czytelnicy.
Co do kryterium oceny wniosków, to widzimy konieczność wprowadzenia bardziej szczegółowej karty oceny wniosków, zdefiniowania i sprecyzowania poszczególnych kategorii oceny. Karta oceny jest obecnie zbyt lakoniczna, konieczne jest ustalenie w pewnej skali co znaczy „wysoki/niski poziom publikowanych treści”. Uznajemy za istotne przyjęcie bardziej precyzyjnej i przejrzystej oceny wszystkich wniosków.
Ważny jest także przejrzysty i sprawiedliwy model dofinansowywania przez państwo poszczególnych pism, np. wedle schematu przyjmującego, że każdy pozytywnie oceniony wniosek oznacza dofinansowanie w wysokości równowartości dwóch etatów redakcyjnych (o wysokości pensji urzędnika średniego szczebla, ustalane wg średniej dla danego województwa) oraz 50% kosztów druku. Model taki gwarantuje bardziej egalitarne zasady podziału środków, nie zaś czysto uznaniowe, eliminując przypadki, że pisma o podobnym nakładzie, zasięgu i kosztach edycji otrzymują dotacje różniące się nawet 10-krotnie. Niezbędne wydaje się również wprowadzenie do systemu dotacji „widełek minimum i maksimum”. Wewnątrz tych widełek dotacje powinny być zróżnicowane ze względu m.in. na merytoryczność projektu, jego znaczenie, potrzeby finansowe itp. kryteria, jednak jasno należy określić, ile wynosić może najwyższa i najniższa dotacja, co zmniejszy skalę uznaniowości.
Widzimy także konieczność wprowadzenia jawnej listy asesorów, którzy sprawdzają wnioski i jawnej listy ekspertów z Komisji Konkursowej, którzy rozdzielają pieniądze, oraz logicznego uzasadnienia ministra co do wybranych wniosków z punktu widzenia polityki kulturalnej państwa; zwiększenia liczby ekspertów w Komisji Konkursowej do 9-11 osób (do tej pory wnioski są oceniane uznaniowo przez trzy osoby, nieznane szerszemu gronu wydawców, uzasadniające bardzo lakonicznie swój wybór). Proponujemy także wprowadzenie możliwości odwołania się od ostatecznej decyzji ministra o dofinansowaniu.
Ponadto postulujemy zdecydowanie mniej biurokracji. Należy uprościć etap formalny składania wniosków. Obligatoryjnym załącznikiem powinien być ostatni numer czasopisma. Należy na pierwszym etapie, przed przyznaniem dotacji zrezygnować z konieczności dostarczania KRS, statutów i innych zaświadczeń.
Załączniki typu KRS, NIP etc. składane byłyby obligatoryjnie do Ministerstwa przez organizacje po otrzymaniu dofinansowania. Naszym zdaniem może to zapobiec sytuacji, gdy wartościowe wnioski odpadają „z przyczyn formalnych”, bo np. na jednej stronie któregoś z dokumentów zabrakło pieczątki „Za zgodność z oryginałem”. Obowiązkowe byłoby za to (już na etapie składania wniosków) dołączenie ostatniego numeru czasopisma. Dodatkowo dobrze by było, aby każdy oceniający dane czasopismo asesor mógł je wziąć do ręki, naocznie zapoznać się z jego treścią (Ministerstwo musiałoby dostawać odpowiednią liczbę egzemplarzy od składającego wniosek i rozsyłać do asesorów). Zapobiegłoby to sytuacji w której asesor ocenia czasopismo jedynie po jego opisie we wniosku. Jak wiemy, papier jest cierpliwy.
Powyższe propozycje mają służyć zwiększeniu równości szans i przejrzystości w przyznawaniu środków publicznych, które uznajemy za dobro wspólne, stąd instytucje państwowe powinny wykazywać jak największą pieczołowitość i rzetelność w dysponowaniu nimi. Także w tej stosunkowo skromnej dziedzinie, jaką jest finansowanie czasopism niszowych, których rolę kulturotwórczą uznajemy za dość istotną dla dobrostanu sfery publicznej w Polsce.
Łódź, 27 marca 2011 r.
_____
O systemie dotowania czasopism oraz działaniach na rzecz jego zmiany już pisaliśmy – czytaj tutaj.
Dodatkowe, ciekawe informacje na ten temat znaleźć można w komentarzu Pawła Rojka oraz relacji z debaty pism niszowych.
Za: Obywatel.org
