Pleasure of Light. György Kepes i Frank J. Malina na skrzyżowaniu nauki i sztuki
Kuratorzy: Nina Czeglédy, Róna Kopeczky
Choć źródeł filozofii interdyscyplinarnej można dopatrywać się w syntezie wielu dziedzin wiedzy charakterystycznej dla renesansu, w ostatnich czasach nastapił nowy przypływ zainteresowania koncepcjami interdyscyplinarnymi oraz ich zastosowaniami. Kepes i Malina stali się pionierami tej tendencji już w połowie ubiegłego wieku. Obaj wyznawali ideał humanistyczny przez wielu postrzegany jako utopijny. Wyprzedzając swój czas, działali na rzecz zniesienia ostrego niegdyś podziału między sztuką a nauką. Doprowadzili do fundamentalnych zmian, a ich efekty uczynili powszechnie widocznymi. Zarówno Malina, jak i Kepes starali się odnaleźć równowagę czy – jeśli ktoś woli – harmonię między sztuką a naukami ścisłymi, stawiając na skuteczną interakcję i szeroko rozumiany przekaz wiedzy. Obaj mieli poczucie, że ich obowiązkiem jest rozwinięcie użytecznych form wyrażania kreatywności, zarówno na płaszczyźnie prywatnej, jak i publicznej. Dla Kepesa i Maliny praca ze światłem – zarówno w przestrzeni prywatnej, jak i publicznej – stała się ważnym narzędziem umożliwiającym zmianę stosunku ludzi do środowiska. Twórcze wykorzystanie światła stanowi część wspólną ich twórczości i jako takie posłużyło za kluczową koncepcję projektu The Pleasure of Light.
Podczas II wojny światowej zarówno Kepes, jak i Malina swoimi rozwiązaniami wspierali amerykańską armię. Kepes znalazł dla swojej teorii kamuflażu praktyczne zastosowania w wojskowości i prowadził poświęcone temu zagadnieniu zajęcia w School of Design w Chicago, natomiast Malina pracował nad projektami rakietowymi, które przyniosły amerykańskiej inżynierii rakietowej patenty o fundamentalnym znaczeniu, m.in. pierwszą udaną wersję wysokościowej rakiety badawczej. Podczas II wojny światowej Malina uznawał służbę krajowi za swój obowiązek, z drugiej strony jednak w głębi serca pozostawał zwolennikiem pokoju, a jego głównym celem było zbliżenie Człowieka i Kosmosu. Nie dziwi więc, że po wojnie czuł się rozczarowany rzeczywistością, w której badania przestrzeni kosmicznej służyć miały przede wszystkim celom militarnym. Na zaproszenie pierwszego dyrektora generalnego UNESCO Juliana Huxleya, przeniósł się do Paryża.
Twórczość artystyczna Maliny obracała się wokół poszukuwań związanych z napięciem, przezroczystością, światłem i ruchem, w latach 50. zaczął tworzyć sztukę kinetyczną. Dokonując eksperymentów artystycznych, uświadomił sobie ich powiązanie z badaniami percepcji prowadzonymi przez psychologów i kognitywistów; w tamtym czasie ta wzajemna relacja między sztuką a nauką pozostawała jeszcze nierozpoznana. Pierwsza wystawa indywidualna Maliny odbyła się w Paryżu w roku 1953, później miało miejsce jeszcze wiele następnych. W 1968 roku Malina założył periodyk „Leonardo” – nowatorskie czasopismo, na którego łamach sztuka przeplatała się z nauką i techniką.
Kepes, urodzony na Węgrzech malarz, projektant, wykładowca i teoretyk sztuki, w młodości pozostawał pod wpływem eksperymentalnej grupy artystycznej Kassák, następnie zaś współpracował przy wielu projektach z László Moholy-Nagy’em. Kepes był wizjonerem i pionierem łączenia sztuki i technologii w Ameryce, choć lepiej znane są jego zasługi na polu teorii i edukacji. Syntezę swoich pomysłów zawarł w słynnej książce The Language of Vision. W 1947 roku Kepes przyjął stanowisko wykładowcy w Massachusetts Institute of Technology i tam w 1967 roku założył Ośrodek Zaawansowanych Studiów Wizualnych poświęcony rozwijaniu nowych technologii oraz wspieraniu twórczej współpracy naukowców z artystami. Kepes głęboko wierzył, że język wizualny potrafi przekazać fakty i idee w sposób głębszy i na szerszą skalę niż niemal jakikolwiek inny środek komunikacji; realizował ten postulat tworząc pionierskie instalacje świetlne. Podczas lat spędzonych w M.I.T. angażował się również w zbiorowe projekty w dziedzinie sztuki publicznej, poszukując nowych interpretacji, dostępnych szerszej publiczności.
Nie ulega wątpliwości, że koncepcje Kepesa i Maliny nie tracą na znaczeniu, a wpływ ich osiągnięć pozostaje wyraźnie odczuwalny również i dziś. Wystawa The Pleasure of Light ma na celu ukazanie ich równolegle rozwijających się idei poprzez prezentację ich dróg życiowych, prac oraz trwałego wpływu, który wywarli.
=========================================
Pleasure of Light. György Kepes i Frank J. Malina na skrzyżowaniu nauki i sztuki
Curators: Nina Czeglédy, Róna Kopeczky
