Obywatele, którzy uznają, że na terenie zamieszkiwanej przez nich jednostki samorządu konieczna jest określona inwestycja lub działania występują z wnioskiem w tej sprawie do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego. Z wnioskiem takim mieszkańcy mogą wystąpić, jako grupa nieformalna lub za pośrednictwem lokalnej organizacji pozarządowej.
Zakres zadań, które mogą być realizowane poprzez inicjatywę lokalną został określony w ustawie dość szeroko (art. 19 b1). Może to być:
· budowa, rozbudowa lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego;
· działalność charytatywna,
· podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej,
· pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
· działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego, kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego,
· promocja i organizacja wolontariatu,
· edukacja, oświata i wychowanie,
· działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, porządku i bezpieczeństwa publicznego.
Nowość wprowadzona do ustawy polega na tym, że w ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy przychodzą nie tylko z pomysłem na realizację konkretnego przedsięwzięcia, ale deklarują współudział w jego realizacji. Współudział może polegać na świadczeniu pracy społecznej, na świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych. Świadczeniem pieniężnym są wpłaty na rachunek gminy, które będą przeznaczone na realizację danego przedsięwzięcia. Świadczeniem rzeczowym może być na przykład - dokumentacja budowlana wykonana na zlecenie mieszkańców, która posłuży gminie do zrealizowania inwestycji, nagrody w konkursie podczas festynu, ławki do parku, zakupione przez inicjatorów.
W miejscowości Gdynia od roku 1999 obowiązuje uchwała w sprawie lokalnych inicjatyw inwestycyjnych Uchwała nr XII/457/99 Rady Miasta Gdyni z 27 października 1999r. Jest to dobry materiał wyjściowy do przyjęcia uchwały w sprawie inicjatyw lokalnych wprowadzonej do porządku prawnego Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku (art. 2 pkt. 4).
Jednak można stwierdzić, że władze miasta przeoczyły nowelizację ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku, która gwarantuje jeszcze większy udział mieszkańców w sprawach publicznych. Przyjęcie przez Radę Miasta uchwały o Inicjatywie Lokalnej będzie oznaczać, że hasło „Gdynia Obywatelska" nie jest tylko pustym frazesem. I choć ustawodawca nie określił terminu przyjęcia uchwały o inicjatywie lokalnej, dlatego należy przyjąć, że powinna być przyjęta niezwłocznie po wejściu w życie ustawy o pożytku, czyli w 2010 roku. Posiadanie uchwały jest konieczne, ponieważ każdy z mieszkańców może w każdej chwili wystąpić z wnioskiem o realizację zadania w trybie IL, a samorząd musi dokonać oceny wniosku z pomocą kryteriów określonych w uchwale. Brak uchwały blokuje możliwość realizacji działań przez mieszkańców i naraża samorząd na zarzuty o naruszenie przepisów.
Jednym z pierwszych możliwych przykładów działań realizowanych w ramach Inicjatywy Lokalnej jest budowa Skateparku, przy wkładzie pracy społecznej środowiska najbardziej zainteresowanego budową obiektu.
Projekt trafi na ręce Przewodniczącego Rady Miasta Gdyni Stanisława Szwabskiego.
